2013_10_07 ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΞΟΧΩΝ

2013_10_07     ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΞΟΧΩΝ

Το κείμενο και η φωτογραφίες δεν είναι δικά μου αλλα έτσι μεζεμένα τα όπως τα βρήκα τα ανεβάζω ...

Τα αρχοντικά της «περιοχής των Εξοχών»!

Η καταγωγή μου είναι μεν από «νότο μεριά», είχα την τύχη (χωρίς αμφιβολία) όμως, να ζήσω 11 χρόνια στη Βόρεια Ελλάδα και να γνωρίσω υπέροχα μέρη (και -το πιο σημαντικό- υπέροχους ανθρώπους).

Από τα μέρη αυτά, επέλεξα ένα που επισκέφθηκα για άλλη μια φορά σχετικά πρόσφατα, για μία πρώτη φωτογραφική παρουσίαση (θα ακολουθήσουν κι άλλες). Προφανώς θα έχετε αντιληφθεί σε ποιο αναφέρομαι, από την κεντρική εικόνα της ανάρτησης, «σήμα κατατεθέν» αυτού.

Δεν είμαι σαφώς ούτε ο πρώτος, αλλά, το πιο σίγουρο, ούτε και ο τελευταίος που θα γράψω κάποια λόγια για τη Θεσσαλονίκη. Ταξίδεψα εκεί για τελευταία φορά τον περασμένο Μάιο. Για να ικανοποιήσω το μεράκι μου για τη φωτογραφία, περπάτησα για πολλές ώρες κάθε μέρα στην πόλη, από το κτήριο της Νομαρχίας μέχρι το Τελωνείο και από τα Κάστρα μέχρι τον Λευκό Πύργο, ώστε να «κρατήσω» την ομορφιά της σε όσο το δυνατόν περισσότερα στιγμιότυπα.

Βίλα Αλλατίνι

Μετά την εγκατάλειψη του από τη Νοεμί, το 1909, το κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως αρχοντικό αλλά και φυλακή του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ του Β’ μέχρι το 1912! Στο ίδιο κτήριο, μετά την απελευθέρωση, στεγάστηκε το 1926 το νεοσύστατο -τότε- Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ χρησιμοποιήθηκε και ως στρατιωτικό νοσοκομείο την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Κτήριο Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού

Τα κτήρια του Ντεπώ παραχωρήθηκαν λίγο αργότερα στην Αστυνομία και καμιά ενέργεια δεν έγινε για την αποκατάστασή τους αλλά και του περιβάλλοντα χώρου. Με απόφαση του 1994, χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα αφού (σύμφωνα με την απόφαση), «αποτελούν ιστορικό σημείο αναφοράς και σημαντική μαρτυρία για την πολεοδομική ανάπτυξη της πόλης της Θεσσαλονίκης προς τα ανατολικά».

Βίλα Μπιάνκα

Η οικογένεια του Ντίνο-Ιωσήφ Φερνάντεζ-Διαζ (εβραίος ιταλικής υπηκοότητας), ήταν μια από τις σπουδαιότερες οικογένειες της Θεσσαλονίκης και αποτέλεσε μαζί με τους Μοδιάνο, Αλλατίνι και Μορπούργκο τους σημαντικότερους εμπορικούς οίκους. Το κτήριο έγινε γνωστό και σαν Villa Blanche, Casa Bianca ή Villa Fernandez και παρέμεινε στη θύμιση των παλιών και νέων κατοίκων της πόλης για τη λαμπρότητα, τον πλούτο και την μοναδική αρχιτεκτονική έκφραση.

Βίλα Μπιάνκα

Τα φτωχά στρώματα της εποχής, αναζητούσαν σκάνδαλα και πάθη ανάμεσα στις πλούσιες οικογένειες. Ένας τέτοιος «πικάντικος» μύθος ακολουθεί και την οικογένεια Φερνάντεζ!
Η Αλίν ερωτεύτηκε τον αξιωματικό Σπύρο Αλιμπέρτη, του Μετεωρολογικού. Οι γονείς αντέδρασαν λόγω διαφοράς στο θρήσκευμα. Ακολούθησε απαγωγή και παραμονή του ζεύγους στην Αθήνα και (σύμφωνα με τις ίδιες πηγές) κοινωνικό «σούσουρο» πανελλήνιας εμβέλειας!

Βίλα Μπιάνκα

Λίγα χρόνια πριν το γεγονός αυτό, οι εξεγέρσεις των τοπικών κοινωνιών συχνά οφείλονταν στη διάδοση ειδήσεων που είχαν στο βάθος τους την ανησυχία εξαιτίας της αλλαγής θρησκεύματος, ειδικά κοριτσιών. Το 1912 δεν υπήρχε, πλέον, κανένα τέτοιο πρόβλημα ανησυχίας, αλλά μόνο οι απόρροιες ενός κοινωνικού σκανδάλου. Το ερωτευμένο ζευγάρι μετά το γάμο του, δεν είχε απασχολήσει πλέον την τοπική κοινωνία. 

Βίλα Μπιάνκα

Σήμερα η Βίλα Μπιάνκα παραχωρείται από το δήμο για διάφορες πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, κυρίως εικαστικές.

Βίλα Μορντώχ

Βίλα Μορντώχ

Το 1923 πουλήθηκε στους αδερφούς Σαλώμ και το 1930 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Σαμουήλ Μορντώχ, από την οικογένεια του οποίου πήρε το όνομά της και κατοικήθηκε μέχρι και το 1940.

Βίλα Μορντώχ

Βίλα Μορντώχ

Το 1952 το κτήριο με τον περιβάλλοντα χώρο πουλήθηκε στο ΙΚΑ και χρησιμοποιήθηκε ως πολυϊατρείο μέχρι το 1972, ενώ στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε, για να χρησιμοποιηθεί εκ νέου από το 1986 ως χώρος της Δημοτικής Πινακοθήκης.

Βίλα Μορντώχ

Η Βίλα Μορντώχ αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της αρχιτεκτονικής που χαρακτήριζε τους «πύργους» της οδού Βας. Όλγας, συνδυάζοντας στοιχεία από διαφορετικά ρεύματα τέχνης, τα οποία διαφοροποιούνται στις όψεις τονίζοντας τον πλουραλισμό του κτηρίου.

Βίλα Μορντώχ

Βίλα Μορντώχ

Μέχρι και σήμερα η Βίλα Μορντώχ στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη αλλά και το Ε' Δημοτικό διαμέρισμα.
Για το απίστευτο παρελθόν του κτηρίου, έχουν γραφτεί πολλά από ανθρώπους που επηρεάστηκαν άμεσα από αυτό. Έτσι, υπάρχουν πολλές μαρτυρίες, που αναφέρουν πως ορισμένα βράδια ακούγονται μέσα από το κτήριο κραυγές οδύνης και πόνου, από τους αντιστασιακούς Έλληνες που βασάνιζε η Γκεστάπο! 

Βίλα Χιρς ή Μπένι Φερνάντεζ

Κόκκινος Πύργος

Αρχοντικό Καπαντζή

Οικία Αχμέτ Καπαντζή

Οικία Αχμέτ Καπαντζή

Έπαυλη Μοδιάνο

Έπαυλη Μοδιάνο

Έπαυλη Μοδιάνο

Κτήριο "Μέλισσα"

Κτήριο "Μέλισσα"

Κτήριο Σχολής Τυφλών

Κτήριο Σχολής Τυφλών

Οικία Σάλεμ (Ιταλικό Προξενείο)

Οικία Σάλεμ (Ιταλικό Προξενείο)

Οικία Σάλεμ (Ιταλικό Προξενείο)

Οικία Μιχαηλίδη

Κτήριο Παραρτήματος Α' Γυμνασίου Αρρένων

Θέλω να ελπίζω, ότι σας έπεισα, ώστε την επόμενη φορά που θα ταξιδέψετε στη Θεσσαλονίκη, να κάνετε μία βόλτα σαν τη δική μου, με ή χωρίς φωτογραφική μηχανή, για να θαυμάσετε αυτά τα ιστορικά κτήρια από κοντά…
*Για την ανάρτηση αυτή, έχει δημιουργηθεί σύνδεσμος στην ενότητα «Συλλογές Φωτογραφιών», στην κορυφή και κάτω από τον τίτλο του blog, ώστε να μεταφερθείτε στο site Flickr για να ξεκινήσει αυτόματα η παρουσίαση (slideshow) των φωτογραφιών της ανάρτησης, σε μεγαλύτερο μέγεθος. Για καλύτερη προβολή, χωρίς αλλοίωση των εικόνων, φροντίστε από την επιλογή "Options" που βρίσκεται επάνω δεξιά στο παράθυρο που θα μεταφερθείτε, να μην είναι επιλεγμένη η εντολή "Embiggen small things to fit screen"!

** Σε αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό, το διαδίκτυο με τις αστείρευτες πηγές του, μου έδωσε τις πληροφορίες που διαβάσατε. Κάποια κείμενα τα χρησιμοποίησα όπως τα βρήκα, ενώ άλλα τμήματα της ανάρτησης προέρχονται από σύνθεση πολλών διαφορετικών κειμένων που ανακάλυψα. Όλες οι πηγές μου παρατίθενται αναλυτικά, όπως πρέπει να γίνει!
Πηγές:

Επέλεξα για αυτό το πρώτο θέμα που αφορά την Θεσσαλονίκη, να ασχοληθώ με τα υπέροχα αρχοντικά της οδού Βασιλίσσης Όλγας. Το κάθε ένα από αυτά έχει την δική του ιστορία. Κτήρια που με τον χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέα, ευτυχώς -για όλους εμάς- άντεξαν στον εκσυγχρονισμό της πόλης και την αντικατάστασή τους από πολυκατοικίες, σε μία πολυσύχναστη οδό.

Η πρόσβαση στο χώρο των κτηρίων δεν ήταν εφικτή σε κάθε ένα από αυτά, με αποτέλεσμα κάποιες φωτογραφίες να έχουν ληφθεί έξω από τον περιφραγμένο χώρο τους. Αλλά και πάλι, πιστεύω ότι οι φωτογραφίες είναι ικανές να αναδείξουν την ομορφιά τους. Τι λέτε, «πηγαίνουμε»?

Ξεκίνησα να περπατώ στην οδό Βασ. Όλγας από το ύψος της Βίλα Αλλατίνι. Η Βίλα Αλλατίνι βρίσκεται στην παλιά «περιοχή των Εξοχών» της Θεσσαλονίκης (όπως και τα υπόλοιπα κτήρια για τα οποία θα διαβάσετε), περιοχή που πήρε το όνομα της, από τις παραθαλάσσιες πυργόσχημες επαύλεις με τις μεγάλες κατάφυτες αυλές. Το κτήριο αυτό κτίστηκε το 1896, με σχέδια και επίβλεψη του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι.

Στη βίλα κατέλυσε στις αρχές του 19ου αιώνα ο Λάζαρο Αλλατίνι, προερχόμενος από το Λιβόρνο της Ιταλίας. Από το γάμο του γιου του Ντάριο με την Αννίνα Φερνάντεζ, κόρη μιας από τις πιο πλούσιες εβραϊκές οικογένειες της Θεσσαλονίκης, ήρθε στον κόσμο η Νοεμί, η οποία αργότερα παντρεύτηκε τον Αντόλφ Μπλοχ, με τον οποίο απέκτησαν δύο παιδιά. Ψυχή του νεοκλασικού σπιτιού, το οποίο κηρύχθηκε διατηρητέο κτήριο το 1977, υπήρξε αναμφισβήτητα η Νοεμί, η οποία από το 1888 μέχρι και το 1909 που έφυγε για το Παρίσι, δεξιώθηκε την αφρόκρεμα της Θεσσαλονίκης. Έδειχνε δε, μεγάλη αγάπη στους κήπους της βίλας, οι οποίοι ήταν διακοσμημένοι κατάλληλα. Λέγεται μάλιστα, ότι η χλιδή ήταν πολύ μεγάλη σε όλους τους χώρους, με σπάνια έργα τέχνης και μοναδικά χειροποίητα χαλιά.

Σήμερα στη Βίλα Αλλατίνι εδρεύει ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης και μέρος των υπηρεσιών της Νομαρχίας.

Λίγο πιο κάτω, ένας ψηλός μαντρότοιχος περιβάλει το Σταθμό Οχημάτων της Αστυνομίας. Στην πλευρά του τοίχου αυτού που βλέπει στη Βασ. Όλγας, είδα ένα παλιό κτήριο που μου τράβηξε το μάτι! Η  μορφή του σαν να μαρτυρά την προηγούμενη χρήση του Σταθμού. Σ’ αυτόν άλλωστε οφείλει και το όνομά της η περιοχή: Ντεπώ. Στα γαλλικά η λέξη σημαίνει αποθήκες και εκεί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, ήταν οι εγκαταστάσεις της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού, κοινώς οι Σταύλοι (αρχικά), οι αποθήκες και τα γραφεία του Τραμ. Τα κτήρια είναι σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα πολλών κτηρίων της περιοχής των Εξοχών, Πιερό Αριγκόνι.

Αμέσως μετά, συνάντησα τη Βίλα Μπιάνκα (ή Κάζα Μπιάνκα). Η Βίλα Μπιάνκα (Villa Bianca) είναι ένα νεοκλασσικό κτήριο που κτίστηκε στις αρχές του αιώνα, με σχέδια και επίβλεψη του Π. Αριγκόνι και χρησιμοποιήθηκε σαν κατοικία του έμπορου Φερνάντεζ.

Ο Ντίνο Φερνάντεζ, λάνσαρε τη μπίρα «Όλυμπος» στο μετέπειτα συγκρότημα «FIX» στη Θεσσαλονίκη. Παντρεύτηκε την Μπλανς Μέγερ (την οποία η οικογένεια αποκαλούσε Μπιάνκα) και έκτισε το σπιτικό τους, την Βίλα Μπιάνκα, δίπλα στην αφετηρία των τραμ στο Ντεπώ. Η Μπιάνκα και ο Ντίνο Φερνάντεζ απόκτησαν τρία παιδιά: τον Πιέρο, την Αλίν και τη Νίνα.

Η Βίλα Μπιάνκα στερήθηκε τους ενοίκους της κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Η Μπιάνκα πεθαίνει στο μεσοπόλεμο. Ο Σπύρος και η Αλίν πεθαίνουν γύρω στο 1965.

Προχωρώντας, σειρά είχε η Βίλα Μορντώχ. Κτίστηκε για τον Τούρκο μέραρχο Σεϊφουλάχ-πασά, σε σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα Ξ. Παιονίδη, το 1905. Η χρονολογία αυτή επιβεβαιώνεται και από την υπογραφή Τούρκου καλλιτέχνη των τοιχογραφιών (Νουρεντίν 1905), που φέρουν το έτος κατασκευής τους σε αραβική γραφή.

Στη συνέχεια βρίσκεται ένα παρατημένο κτίσμα, η Βίλα Χιρς, γνωστή και ως Βίλα Μπενί Φερνάντεζ. Κατασκευάστηκε το 1900 σε σχέδια του Π. Αριγκόνι. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες της έπαυλης βρίσκονται στη Γαλλία και είναι κληρονόμοι του αρχικού ιδιοκτήτη.

Το κτήριο αυτό το συνοδεύει μια ιστορία δυσάρεστων αναμνήσεων και θλιβερών γεγονότων (όπως συμβαίνει με πολλά από τα αρχοντικά της Ανατολικής Θεσσαλονίκης). Κι αυτό οφείλεται στο γεγονός πως κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στεγάστηκε εκεί η Γκεστάπο αλλά και η αδίστακτη Sipo-SD, που ήταν η ένωση της Γερμανικής Αστυνομίας με την «Υπηρεσία Ασφαλείας» και αποτελούσε την κύρια αρχή ασφαλείας του ναζιστικού καθεστώτος, με αρχηγό τον -πιο ειδεχθή, ίσως, εγκληματία των Ναζί- Ρείνχαρντ Χάιντριχ. Επρόκειτο για μια ολιγομελή υπηρεσία που συνδέθηκε με πολλές συλλήψεις και απάνθρωπα βασανιστήρια Ελλήνων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.

Την εποχή του Εμφύλιου πολέμου, στο κτήριο στεγάστηκε το Α’ Αστυνομικό Τμήμα της Ανατολικής Θεσσαλονίκης. Ενώ, οι παλαιότεροι ίσως θυμούνται πως μέχρι τις αρχές της δεκαετίας τους 1980, λειτουργούσε τα Χριστούγεννα ως κατάστημα παιχνιδιών και χριστουγεννιάτικων στολιδιών.

Συνεχίζοντας επί της Βασ. Όλγας, παρατήρησα άλλο ένα παλιό κτίσμα. Κοιτάζοντας προσεκτικότερα για κάποια επιγραφή που θα μαρτυρούσε την ταυτότητά του, κατάλαβα ότι μάλλον πρόκειται για κτίσμα που κατοικείται!

Δεν το σκέφτηκα από την αρχή λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το κτίσμα, εξωτερικά! Αλλά τα δορυφορικά πιάτα, οι κουρτίνες στα παράθυρά του και ο περιποιημένος κήπος του, υποδηλώνουν την κατοίκησή του.

Αμέσως μετά συνάντησα τον Κόκκινο Πύργο, γνωστό και ως «Πύργος η Ευτυχία μου» (Chateau mon bonheur), ονομασία που οφείλεται στη μεγάλη χρυσή επιγραφή που υπήρχε στην εξωτερική θύρα του, με το ατίστοιχο μήνυμα.

Ο Κόκκινος Πύργος, χτίστηκε πριν από το 1890 από τον Δημήτρη Ιωαννίδη-Τσακιρντέκη, σε παραθαλάσσιο οικόπεδο απέναντι από την εκκλησία της Αναλήψεως και είχε δύο κτίσματα: ένα μέγαρο με δύο πατώματα κι ένα καφενείο με σάλα και δωμάτια γύρω γύρω. Τα κτήρια αυτά με τις ενετικές επάλξεις και τα συμπαγή κόκκινα τούβλα, χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από τα εκπαιδευτήρια Σχοινά σαν οικοτροφείο. Ύστερα από τον πόλεμο, μπήκαν μέσα πρόσφυγες και πολύ αργότερα εγκατασταθήκαν οι Πρόσκοποι.

O «Πύργος η Ευτυχία μου», έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με υπουργική απόφαση του 1984. Σύμφωνα με την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, το κυρίως κτίσμα έχει δεχθεί μεταγενέστερες προσθήκες, αλλά είναι δυνατή η επαναφορά του στην αρχική του μορφή. Το δεύτερο κτίσμα διατηρεί ένα μόνο τμήμα του, δεδομένου ότι από το υπόλοιπο σώζεται μόνο η βάση. Το οικόπεδο έχει εγκαταλειφθεί εξολοκλήρου, κυρίως μετά την αποχώρηση των προσκόπων.

Σειρά είχε το Αρχοντικό Καπαντζή. Οικοδομήθηκε το 1893 σε μία έκταση 4 στρεμμάτων και αποτελείται από δύο κτήρια (το κυρίως κτήριο κατοικίας και τον πύργο), η αρχιτεκτονική των οποίων ανάγεται σε εκείνη των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης και χαρακτηρίζεται για την πολυπλοκότητα του όγκου και τη σύνθετη στέγη.

Το 1912 αποτέλεσε κατοικία του πρίγκιπα Νικολάου, ενώ το 1917 γνώρισε την πιο δοξασμένη του περίοδο, καθώς εγκαταστάθηκε σε αυτό ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1928 περιήλθε στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας και μέχρι το 1972 -όποτε και εγκαταλείφθηκε- έχει αλλάξει πολλές χρήσεις (μέχρι το 1970 στεγάστηκε σε αυτό, το Ε' και Η' Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης). Από το 1997 στεγάζει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και φιλοξενεί κυρίως εικαστικές εκθέσεις.

Λίγα μέτρα πιο κάτω, υπάρχει και η οικία του Αχμέτ Καπαντζή, η οποία κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.

Μεγαλοπρεπές κτίσμα που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Π. Αριγκόνι. Είναι γνωστό ότι και ο εσωτερικός του διάκοσμος είναι ιδιαίτερα πλούσιος (όπως π.χ. οροφογραφίες, κλιμακοστάσιο). 

Κατά διαστήματα χρησιμοποιήθηκε από τη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων, τη Γκεστάπο, τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό Βόρειας Ελλάδας, από τις υπηρεσίες του ΝΑΤΟ και από τη Διοίκηση του Οργανισμού για την "Θεσσαλονίκη, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997".

Αμέσως μετά, βρίσκεται η Έπαυλη Μοδιάνο. Πρόκειται για έπαυλη των αρχών του 20ου αιώνα, η οποία κτίσθηκε για κατοικία της οικογένειας του τραπεζίτη Γιακό Μοδιάνο. Είναι γνωστή και ως «Παλαιό Κυβερνείο», επειδή υπήρξε έδρα του εκάστοτε Διοικητή Μακεδονίας και αργότερα του Υπουργού Βορείου Ελλάδος.

Η έπαυλη αποτελεί ένα από τα εναπομείναντα δείγματα μεγαλοαστικής κατοικίας, όπου εύποροι Θεσσαλονικείς διαφόρων εθνοτήτων -Έλληνες, Εβραίοι, Τούρκοι, Αρμένιοι- κατασκεύαζαν στην περιαστική τότε Θεσσαλονίκη, δηλαδή στην ανατολική επέκταση της πόλης (η περιοχή των Εξοχών που αναφέρθηκε και νωρίτερα). Η κατασκευή της, πραγματοποιήθηκε γύρω στα 1905-1906 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο, ο οποίος πρόσθεσε στο ύφος της στοιχεία Art Nouveau, του  νέου καλλιτεχνικού ρεύματος που γνώρισε κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Παρίσι στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ως κατοικία των Μοδιάνο το κτήριο χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα: το 1913, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο και παραχωρήθηκε στη βασιλική οικογένεια, κατόπιν παραχωρήθηκε στο Γενικό Διοικητή Μακεδονίας, για να ξαναγίνει ανάκτορο από τον Γεώργιο Β΄.

Το 1947 εγκαθίσταται στο κτήριο η νεοϊδρυθείσα Στρατιωτική  Ιατρική Σχολή, στις αρχές του 1960 η Ιερατική Σχολή, ενώ από τα τέλη της ίδιας δεκαετίας ως το 1970 ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος. Στη συνέχεια, παραχωρείται στο ιδρυθέν την ίδια χρονιά, Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης (Λ.Ε.Μ.Μ.-Θ.).

Σήμερα, το κτήριο του Λ.Ε.Μ.Μ.-Θ., κηρυγμένο ήδη από το 1980 ως διατηρητέο μνημείο μαζί με τον αύλειο χώρο του, στεγάζει τις μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις του ιδρύματος, τις αίθουσες εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τη βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο, το πωλητήριο και τα γραφεία του προσωπικού.

Σειρά είχε το νεοκλασικό κτήριο «Μέλισσα». Είναι ένα από τα πιο παλιά κτήρια της περιοχής των Εξοχών που διασώζεται, κτήριο του άλλοτε ορφανοτροφείου «Μέλισσα». Το συγκεκριμένο κτήριο σώθηκε γιατί περιήλθε στο Δημόσιο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών κι έτσι γλίτωσε από τη διαδικασία της αντιπαροχής. Αυτός βέβαια είναι και ο κύριος λόγος που σώθηκαν και οι υπόλοιπες βίλες της περιοχής.

Αρχικά γνωστό ως Βίλα Οσμάν Αλή Μπέη, χτίστηκε το 1898 για λογαριασμό του Οσμάν Αλή Μπέη και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα πολυτελούς κατοικίας, εκλεκτικιστικού κυρίως ρυθμού. Εύκολα ο επισκέπτης παρατηρεί την απόλυτη συμμετρία των όψεών της και φυσικά επικεντρώνεται στις ανάγλυφες διακοσμήσεις που υπάρχουν σε όλο το κτήριο, στους ημικίονες αλλά και στη μεγάλη κλίμακα ανόδου. Αξίζει να σημειωθεί, πως μια μεγάλη είσοδος με ένα τόσο μεγάλο τόξο σε συνδυασμό με ένα μεγάλο κι εντυπωσιακό εξώστη, ήταν απαραίτητα στοιχεία για να υπογραμμιστεί η πολυτέλεια ενός κτηρίου.

Τον 20ο αιώνα, η Βίλα αγοράστηκε από έναν Βούλγαρο κι έτσι πέρασε στα χέρια του Βουλγαρικού κράτους, από το οποίο χρησιμοποιήθηκε και κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Όμως, μόλις έφτασαν οι Αγγλογάλλοι το κατέλαβαν και δεν το πρόσεξαν καθόλου, αφού εγκαταστάθηκαν σε αυτό και προχώρησαν σε πλειστηριασμό όλων των επίπλων, όπως και στην καταστροφή του βουλγάρικου αρχείου. Στη συνέχεια ήρθαν διάφορες οικογένειες ελλήνων αξιωματικών, ώσπου το 1923 έγιναν προσπάθειες δημιουργίας βουλγάρικου προξενείου.

Η καταστροφή της Σμύρνης που προηγήθηκε, είχε ως αποτέλεσμα να έρθουν πολλά ορφανά στην Ελλάδα και το κτήριο διατέθηκε για τη φιλοξενία όλων αυτών των παιδιών. Έτσι, ιδρύθηκε το «Ορφανοτροφείο Μέλισσα» το οποίο στεγάστηκε εκεί μέχρι το 1970. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων οι κληρονόμοι το πούλησαν στο ελληνικό κράτος, όμως μετά το 1970 έμεινε αχρησιμοποίητο κι έτσι διάφοροι αναρχικοί άδραξαν την ευκαιρία, μπήκαν μέσα και προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές όπως την καταστροφή των υπέροχων ξύλινων κουφωμάτων, τα οποία έβγαζαν για να τα κάψουν και να ζεσταθούν!

Ευτυχώς, σταδιακά οι ζημιές αποκαταστάθηκαν και από το 1998 στο κτήριο στεγάζεται το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, που ιδρύθηκε το 1966 με πρωτοβουλία καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Σκοπός του είναι η έρευνα της Βυζαντινής Ιστορίας, Φιλολογίας, Θεολογίας, Αρχαιολογίας και Τέχνης, και του Βυζαντινού Δικαίου. Περιλαμβάνει 5 ερευνητικά τμήματα, που επιδιώκουν την ανάπτυξη έρευνας για την μελέτη και προβολή του Βυζαντινού Πολιτισμού. 

Τη σκυτάλη παίρνει το κτήριο όπου στεγάζεται η Σχολή Τυφλών. Αρχιτέκτονάς της οικίας αυτής ήταν ο Ξ. Παιονίδης (όπως και της Βίλα Μορντώχ).

Κατασκευάστηκε το 1879, αποτελείται από δύο ορόφους και ημιυπόγειο, και φυσικά ξεχωρίζει για το φορτωμένο της διάκοσμο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει στην όψη του κτηρίου το αέτωμα, καθώς απουσιάζει το σημείο γέννησής του κι έτσι ενώ δεν υφίσταται στην πραγματικότητα, αφήνεται να εννοηθεί.

Αρχικά, το κτήριο κτίστηκε ως κατοικία του Χαφίζ Μπέη και αγοράστηκε από τον Αλβανό-Κοσοβάρο πολιτικό Χασάν Πρίστινα, που αυτοεξορίστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1924. Ο Πρίστινα διατέλεσε μέλος του Αλβανικού κοινοβουλίου, υπουργός αγροτικής οικονομίας (1913) και υπηρεσιακός πρωθυπουργός της χώρας για 5 μέρες το Δεκέμβρη του 1921. Ο πάμπλουτος Αλβανός πολιτικός που για χρόνια χρηματοδοτούσε την αλβανική αντιπολίτευση, τελικά, δολοφονήθηκε σε ένα καφέ της Θεσσαλονίκης από πολιτικούς του αντιπάλους το 1934.

Το κτήριο περιήλθε στην ιδιοκτησία της Σχολής Τυφλών το 1948 και αργότερα διεκδικήθηκε από το δήμο Θεσσαλονίκης. Σήμερα η Σχολή Τυφλών απευθύνεται σε άτομα ηλικίας από 5 ως 65 ετών, με τύφλωση ή μειωμένη όραση που μένουν στη Βόρεια Ελλάδα. Αν μάλιστα οι σπουδαστές δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι Θεσσαλονίκης, η Σχολή μπορεί να παρέχει διαμονή και διατροφή.

Ωστόσο, το 2011 η Σχολή αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα με κίνδυνο ακόμη και να κλείσει. Το πρόβλημα αυτό κινητοποίησε πολλούς ανθρώπους κι έτσι η Σχολή κατάφερε να ξεπεράσει αρκετές δυσκολίες!

Λίγο μετά το κτήριο της Σχολής Τυφλών, βρίσκεται ένα κτίσμα γνωστό ως «Οικία Σάλεμ» ή πιο γνωστό και ως «Ιταλικό Προξενείο». Παρά την εγκατάλειψή του, συνεχίζει να εκπέμπει την πρωταρχική του ομορφιά.

Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, ωστόσο όπως συμβαίνει με πολλά κτήρια της εποχής εκείνης, δε γνωρίζουμε τον αρχιτέκτονά του. Ανεπίσημες φήμες, το αποδίδουν και αυτό στον αρχιτέκτονα Ξ. Παιονίδη. Αρχικά, ιδιοκτήτης ήταν ο γαλλικής υπηκοότητας Εβραίος έμπορος Τζεμποργά, ο οποίος το αγόρασε το 1878 από τον Αλή Εφέντη. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα το σπίτι πέρασε στα χέρια της Ελβετίδας Άννας Εβελμάν, ενώ τον Οκτώβριο του 1894 το ακίνητο πωλήθηκε στον Ισραηλίτη Εμμανουήλ Ραφαήλ Σάλεμ. Έπειτα, το 1924 μισθώθηκε από το ιταλικό κράτος (στο οποίο ανήκει ως σήμερα) με στόχο να εγκατασταθεί εκεί το ιταλικό προξενείο.

Εκατό χρόνια μετά την ανέγερσή του, το αρχοντικό ερήμωσε μετά το σεισμό του 1978. Το 1984 έγιναν κάποιες εργασίες συντήρησης, αλλά έκτοτε παραμένει αναξιοποίητο. Παρά τη φθορά του χρόνου, με μια βόλτα γύρω από το κτήριο, εύκολα παρατηρεί κανείς την εξαιρετική αρχιτεκτονική του και διακρίνει την έντονη επίδραση του αναγεννησιακού ρυθμού. Το κεντρικό τμήμα τραβάει τα βλέμματα επειδή προεξέχει έντονα, μιας και ο εξώστης ακολουθεί κατασκευαστικά τη γραμμή της εισόδου.

Υπάρχει μια πληθωρική, ανάγλυφη διακόσμηση ενώ εντύπωση προκαλούν τα περίτεχνα κιγκλιδώματα των παραθύρων και οι κόγχες που καταλήγουν σε ανθεμωτά ανοίγματα.

Για τη συνέχεια, θα ήθελα την προσοχή σας παρακαλώ, αφού έχω μία «ευκαιρία» για εσάς! Μία από τις υπέροχες βίλες στην περιοχή των Εξοχών, ενοικιάζεται! Αυτό μαρτυρά το «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ» έξω από την οικία Μιχαηλίδη.

Κτίστηκε πριν τον 20ο αιώνα αλλά δεν υπάρχουν έγκυρα στοιχεία για τον αρχιτέκτονα που τη σχεδίασε. Είναι διάσημη για τα έντονα αναγεννησιακά χαρακτηριστικά της. Δυστυχώς δεν είναι ορατές όλες οι όψεις της, παρά μόνο καθαρά η βόρεια όψη της.

Ο πρώτος και ο δεύτερος όροφος χωρίζονται με μια διαχωριστική διακοσμητική «ταινία». Αυτό το χαρακτηριστικό και ο εξώστης που προεξέχει ακολουθώντας την είσοδο, είναι τα δύο βασικά στοιχεία που παρατηρούμε και σε άλλες βίλες της περιοχής των Εξοχών. Εντύπωση προκαλούν οι ιδιαίτερες διακοσμητικές κόγχες στις μπαλκονόπορτες και τα κιονόκρονα.

Η κ. Λυδία Μιχαηλίδη μιλώντας για το διώροφο διατηρητέο, που κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και περιήλθε στον καπνέμπορο Αλέξανδρο Μιχαηλίδη το 1926, αναφέρει (από εφημερίδα Καθημερινή, 26/04/2008):

«Ζούσαμε στο αρχοντικό ώς το 1990. Είχε έναν τεράστιο κήπο που έφτανε ως τη θάλασσα με αναρριχώμενες τριανταφυλλιές, δένδρα και λουλούδια. Το λάτρευε ο σύζυγός μου και παρ’ όλο που τον πίεζαν να το κατεδαφίσει, εκείνος αρνήθηκε. Χτυπήθηκε από τους σεισμούς και παρά τις φθορές που υπέστη, δεν ήθελε να το αποχωριστεί. Η επισκευή του ήταν μια πολυδάπανη ιστορία, αλλά σώθηκε όταν ενοικιάστηκε από τράπεζα που το επισκεύασε θαυμάσια. Ηταν η μεγαλύτερη χαρά της ζωής μου και είμαι σίγουρη ότι το ίδιο θα αισθανόταν και ο σύζυγός μου».

Κατά καιρούς, οι ένοικοι της διπλανής πολυκατοικίας θέλησαν να κάνουν διάφορες παρεμβάσεις στη δική τους ανατολική όψη, ωστόσο αυτό θα επηρέαζε την αισθητική εικόνα της Οικίας Μιχαηλίδη κι έτσι, όλες οι προτάσεις απορρίφθηκαν.

Με τα πόδια να μου αντέχουν ακόμη, έβλεπα πως πλησίαζα πλέον στο τέλος της οδού Βασ. Όλγας. Αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό θα κλείσει με το κτήριο όπου στεγαζόταν το παράρτημα του Α’ Γυμνασίου Αρρένων.

Το κτήριο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο και λόγω των ζημιών που υπέστη στο μεγάλο σεισμό του 1978, δόθηκε μεγάλος αγώνας για να σωθεί από τη φθορά του χρόνου. Τελικά, μετά από την παρέμβαση του δήμου Θεσσαλονίκης, το κτήριο έστω και με καθυστέρηση 30 χρόνων πρόκειται να αποκατασταθεί. Το έργο θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Α΄ Γυμνασίου, το οποίο στεγάζεται στο επίσης διατηρητέο γειτονικό κτήριο.

Τελείωσα! Μετά από αρκετό περπάτημα, εκείνο το Κυριακάτικο πρωινό του Μαΐου, είχα φτάσει στο τέλος της οδού Βασ. Όλγας. Όχι πως σταμάτησα στο σημείο αυτό, αφού συνέχισα να φωτογραφίζω για αρκετές ώρες! Τα υπόλοιπα όμως από την πανέμορφη αυτή πόλη θα σας τα παρουσιάσω σε επόμενο φωτογραφικό οδοιπορικό.

Ιστοσελίδες

- http://www.it.uom.gr 

- http://www.makthes.gr 

- http://biennale3.thessalonikibiennale.gr/mainpage 

- http://www.thestival.gr/index.php

- http://odysseus.culture.gr/index_gr.html 

- http://www.bookcrossers.gr

- http://ilovethessaloniki.blogspot.gr

- http://www.travelstyle.gr/portal/gr/index.php

- http://digital-thess.weebly.com/index.html

- http://www.lemmth.gr/c/portal_public/layout?p_l_id=1.2

- http://www.thessalonikicityguide.gr/index.php 

- http://parallaximag.gr

- http://www.agelioforos.gr/default.asp